Harflerin Doğru Telaffuzu

Mahrec Dersleri Tecvid güzel okumak demektir. Bunun ilk şartı da harflere hakkını vererek, doğru ve yerinden telaffuz etmektir. Özellikle birbirine benzeyen bazı harfler vardır. Bunları karıştırmamak gerekir. İnce ve kalın seslilere dikkat etmek gerekir.

Kalın Sesli Harfler:
ح خ ر ص ض ط ظ ع غ ق harfleridir.
PELTEK HARFLER 3 TANEDİR

ث ذ ظ

Benzer Harfler:

ا ع Elif ا harfi ince “e” sesi verir.
Ayn ع ise boğaz sıkılarak çıkarılan “a” sesi verir.

ط ت Te ت ince Tı ط ise kalın seslidir. “Telefon” derken ت yi, “tabut” derken ط yı kullanırız.

ث س ص Baştaki ث peltek yani dil ucu iki diş arasından dışarı çıkarılarak telaffuz edilir. س ise normal ince “s” harfidir. ص ise ağız dolusu kalın bir “sa” sesi verir.

ح خ ه Elifbadaki sırasıyla ح kalın bir “ha”sesi çıkarır. “hacı”daki gibi. خ ise hırıltılı, adeta boğazı yırtarak çıkan bir “ha” sesidir. ه ise ince “h” sesi verir. Hece’deki gibi.

د ض Dal د harfi “dede”deki “d” sesidir. Dad ض harfi ise dilin ucu sağ veya sol avurda hafifçe değerken çıkarılan “d” sesidir. Bu seste “d” ile “z” arası bir ses çıkar.

ز ظ ذ Baştaki ذ peltek ze denir.
Aynı ث harfinde olduğu gibi dilin ucu alt ve üst dişlerin arasında olduğu halde çıkarılan “z” sesidir. ز ise ince ve keskin “z” sesidir. ظ kalın ve tok bir “z”dir. “zalim” derken çıkan z gibi.

ق ك Kef ك ince “k” sesidir.
Kaf ق ise kalın “k” sesidir. İngilizcedeki Q harfinin karşılığıdır.

MAHREÇ ve MAHREÇ MAHALLERİ

Mahrec; Harfin çıktığı ve başka harflerden ayrıldığı yere denir.

Kuran okurken, her harfin hakkını vermek, harfleri çıkış yerlerinden çıkararak yerli yerince
“ her bir harfi diğerine karıştırmadan okumak” demektir..

KUR’AN-I KERİMİ OKURKEN HARFLER 5 YERDEN ÇIKAR

1-Boğaz ile Ağız boşluğu; Boğazın göğüse bitişik olan yerinden, dudaklara kadar, boğaz ile ağız içinde olan boşluğa denir.
Buradan ا ى و çıkar.

2-Boğaz;Boğazın göğse bitişik olan yerinden, dil dibine kadar olan yere denir. Üç mahreçtir:
1-Boğaz aşağısı :ه ء
2-Boğaz ortası : ح ع
3-Boğaz üstü :خ غ

3-Dil; Boğazın ağza yakın olan yerinden, ön dişlere kadar ağız içinde olan dile denir. On mahreçtir.
ث ذ ظ ص س ز ت د ط ر ن ل ض ى ش ج ك ق

4-Dudaklar:Ön dişlerden dışarı olan dudaklara denir.
Buradan و م ب ف çıkar.

5-Geniz; Geniz boşluğuna denir. Ğunne çıkar.

HARFLERİN ÇIKIŞ YERLERİ VE OKUNUŞLARI
ا : Boğazın sonunda göğse bitişik olan yerden çıkar.Harfimiz incedir.
ب : İki dudağı birbirine vurarak kuvvetli bir ses ile çıkarılır.Harfimiz incedir
ت : Dil ucunu üst dişlerin ortasına vurarak çıkarılır.İnce bir harftir.
ث : Dilin ucuna üst dişler hafif bastırılarak okunur. İnce ve peltek bir harftir.
ج : Dil ortasını üst damağa vurarak çıkarılır.İncedir.
ح : Boğazın tam ortası sıkılarak çıkarılır.Kalındır.
خ : Boğazın biraz evvelinden hırıltılarak çıkarılır.Kalındır.
د : Dilin ucunu üst dişlerin ortasına vurularak çıkarılır.İncedir.
ذ : Dil ucuna üst dişler hafif bastırılarak çıkarılır.İnce ve peltektir.
ر : Dil ucunun arkasını üst ön dişlerin içine hafif dokandırarak çıkarılır.Kalındır.
(bazen inceokunur)
ز : Dil ucu ön dişlere değdirerek çıkarılır.İncedir.
س : Dil ucu ön alt dişlerin içine değdirilerek çıkarılır.İncedir.
ش : Dilin ortasını üst damağa dayayarak çıkarılır.İncedir.
ص : Dilin ucu ön alt dişlerin yarısına bastırılarak çıkar.Kalındır.
ض : Dilin yan tarafını üst azı dişlere vurarak çıkarılır.Kalındır.
ط : Dilin ucu üst dişlerin etlerine yakın yerden çıkar..Kalındır.
ظ : Dil ucuna üst dişler hafifçe bastırarak okunur.Kalındır.
ع : Boğazın ortası hafif sıkılarak çıkarılır.Kalındır.
غ : Boğazın evvelinden çıkarılır.Kalındır.
ف : Üst dişler alt dudağın içine bastıraraktan çıkar.İncedir.
ق : Dilin sonunu damağa vurarak çıkarılır.Kalındır.
ك : Gaf’ın aşağısından çıkarılır.İncedir.
ل : Dil ucunu damağa dayamakla çıkarılır.İncedir.
م : Dudak içleri birbirine hafifçe bastırılarak çıkar.İncedir.
ن : Dil ucu ile üst dişlerin dibine yakın olan damaktan çıkarılır.İncedir.
و : Dudaklar büzülerek ileriye doğru uzatılması suretiyle çıkar.İncedir.
ه : Boğazın göğüsle birleştiği noktadan çıkar.İncedir.
ال : Lam ve Elif’in birleşmesinden meydana gelmiştir.
ى : Dilin ortası üst damağa vurarak çıkarılır.İncedir.

Arap Harflerinin Mahreçleri

Mahreç Nedir?

Mahreç, “çıkış yeri” demektir. خرج (ha-ra-ce) yani “çıkmak” kökünden türemiştir. Arap harflerinin doğru telaffuzu için ses çıkış noktaları tek tek belirlenmiş ve bu ses çıkış noktalarına”mahreç” adı verilmiştir. Arap harflerinin mahreçleri Kuran’ı Kerim’in doğru okunması ve doğru telaffuzu açısından hassas bir konudur.

Arap alfabesinin doğru seslendirilmesi için tespit edilmiş 17 adet mahreç bulunmaktadır.

Harflerin Mahreçleri

1- Birinci mahreç cevf, فولجا dediğimiz , boğazın göğüse bitişik olan kısmından, dudaklara varıncaya kadar, boğaz ile ağız içindeki boşluğa denir. Cevf’den harf-i medler (med harfleri) çıkar.Bunlarda mâkabli madmûm(ötreli) olan sâkin vâv (و ) mâkabli meksûr(esreli) olan sâkin yâ (ى ) ve eliftir.

Elif harekeyi kabul etmez, daima sâkin ve mâkabli (üst yanı) meftûh (üstünlü) dür. O ağız boşluğuna bitişik olan boğaz boşluğundan muayyen bir mahrece dayanmaksızın çıkan hali bir sestir. Elif, ne bir harfe idğam olur, nede kendisine bir harf idğam edilir.

Elif, hemzenin mahrecinden çıkar. Fakat elif, mahreci boğazda mukatı’ oluncaya kadar yükselen bir harftir. Onun mahrecinin boğaza nisbet edilişi, son çıkış yerinin boğaz olması sebebiyledir.Küllî mahrec de hemze ile beraber olmaları, cüz’î mahrecde bir olmalarını iktizâ ettirmez.Hemze ile elif arasında birçok bakımlardan fark vardır:

• Elif, mahrec-i mukadderden, hemze ise mahrec-i muhakkaktan çıkar.
• Hemze boğaz harfi, elif ise cevfî’dir.
• Elifin ince ve kalın oluşu kendisinden önceki harfe bağlı olduğu halde, hemze ince harflerdendir.
• Elif harekeyi kabul etmediği halde, hemze kabul eder.Bu ayrı, ayrı vasıfları dolayısıyla, hemzeyi “harekeli elif” şeklinde tarif etmek ilmi olmadığı gibi, bu iki harften, birinin diğerinin yerinede ıtlakınında câiz olmadığını gösterir.

Ancak böyle bir tabir, mecaz yoluyla kabul edilebilir.Geniş bir yer tutan cevfe nispetleri sebebiyle, bu üç harften elif (ا ) boğaza, vâv (و ) ve yâ ( ى) da ağız boşluğuna nispet olunmuştur.Med harflerinin varlığı, ancak onların medleri ile tahakkuk ettikleri için, bunlara medd-i aslî المد الاصليmedd-i zâti المد الذاتي , medd-i tabiî المد الطبيعي , telâffuzlarındaki kolaylıktan dolayı da yumuşak harfler denir.

2- İkinci mahrec boğazın nihayetidir. Bu mahrecden hemze ( ء ) ile he ( ه ) çıkar.

3 – Üçüncü mahrec boğazın ortasıdır. Buradan ayn ( ع ) ve hâ ( ح ) harfi çıkar.

4- Dördüncü mahrec, boğazın ağza en yakın olan kısmıdır. Bu mahrecden ( غ ) ve ( خ ) harfleri çıkar.

5- Beşinci mahrec, dilin boğaza en yakın kısmı ile üst damak dır. Diğer bir değişle, dilin sonu ile küçük dildir. Buradan kâf (ق ) harfi çıkar.

6- Altıncı mahrec, kâf harfinin mahrecinin biraz altı ve yine dil sonu kêf (ك ) harfinin mahrecidir.Kâf (ق ) ve kêf (ك ) harflerine ağız ile boğaz arasında bulunan küçük dil ile olan ilgileri sebebiyle küçük dil harfleri denir.

7- Yedinci mahrec, dilin ortası ile üst damağın ortasıdır. Bu mahrecden cîm ( ج ) şîn (ش ) ve yâ (ى ) harfleri çıkar.

8- Sekizinci mahrec, dilin sol veya sağ, veyahut her iki tarafı ile, adras denilen üst azı dişleridir. Dâd (ض) harfinin çıktığı yer olan bu mahrec, en zor mahrec olarak bilinir. Dâd harfinin çıkışını şöyle tarif etmek mümkündür: Dil kenarının evveli, soldan veya sağdan, veyahut da her iki taraftan üst azı dişlere yaklaşır, dil kenarının sıkışması esnasında, dil kenarı ile azı dişleri arasından zâ (ظ ) harfine benzeyen ve fakat zâ (ظ ) olmayan bir ses çıkar ki, bu ses dâd harfinin sesidir. Bu okuyuşta dil ucu serbesttir.

9- Dokuzuncu mahrec, dilin iki kenarı ile birlikte dil ucuna varıncaya kadar üst damaktır. Dâd mahrecinin bitiminden başlar, azı dişlerden sonraki (dâhık, nâb, rubâiyye, ve seneiyye) dişlerimizin üst kısımları bu mahreci teşkil ederler. Lâm ( ل ) harfinin mahreci olan bu saha en geniş mahrectir.

10- Onuncu mahrec, dil ucu ile onun hizasındaki iki üst ön dişlerin etleridir. Buradan da Nûn ( ) harfi çıkar. Yeri itibariyle lâm harfinin biraz altıdır ve onun mahrecinden biraz dardır. Burada bahis konu edilen nûn, “ızhâr olunan nûn”dur. Bu kaydı koymamızın sebebi, ihfâ olunan nûn (nûn-i muhfât)’dan farkını göstermek içindir. Zira ihfâ olunan nûn, fer’i harflerden olup mahreci genizdir ve bu nûn ile alâkası yoktur.

11- Onbirinci mahrec, dil ucu ile ona tekâbül eden iki üst ön dişlerin üstündeki damak kısmıdır. Bu mahrec Râ ( ر ) harfinin mahrecidir. Dilin üst kısmı bakımından lâm harfine nazaran daha dahide kalır. Çünkü bundaki inhirâf (dilin geriye dönmesi), nûn’dan daha içeriye dönüktür.

12- Onikinci mahrec, dil ucu ile üst ön dişlerin dipleridir. Bu mahrecten evvelâ Tâ ( ط ) sonra Dâl ( د ) sonrada Tê ( ت ) harfi çıkar.

13- Onüçüncü mahrec, dil ucu ile alt ön dişlerin üstüdür. Hurûf-i safîr dediğimiz Sâd ( ص ), Sîn (س ) ve Ze ( ز ) harflerinin mahreci burasıdır. Mahrec sıraları da söylediğimiz sıraya göredir.

14- Ondördüncü mahrec, dil ucu ile ön dişlerin uçlarıdır. Buradan Zâ ( ظ ), sonra Zêl ( ذ ) ve daha sonrada Sê ( ث ) harfleri çıkar.

15- Onbeşinci mahrec, alt dudağın içi ile üst ön dişlerin uçlarıdır. Bu mahrec Fâ ( ف ) harfinin mahrecidir.

16- Onaltıncı mahrec, dudaklardır. Vâv ( و ) Bâ ( ب ) Mîm ( م ) harflerinin mahreci burasıdır.

17- Onyedinci mahrec, hayşûm ال يشوم dediğimiz geniz kovuğudur. Buda ğunne’nin mahrecidir. Ğunne şöyle tarif edilir. “Ğunne genizden çıkan nûn-i sâkine-i hafifedir.” İhfâ halindeki sâkin nûn ve sâkin mîm ile, mâalğunne (ğunneli) idğamlar da bulunur. Ğunne’nin mevcudiyeti, burnu tutmakla belli olur. Burundan ses geliyorsa ğunne var, gelmiyorsa yok demektir.

Kaynak: Kur’an’ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri Prof. Dr. İsmail KARAÇAM
Hazırlayan: Osman AÇIKGÖZ

Yazar Hakkında: admin